انجمن علمی علوم سیاسی

حجت الاسلام دکتر غلام رضا بهروزی لک؛ استاد تمام گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم ع، نویسنده و پژوهشگر مطالعات اندیشه سیاسی اسلام در گفت و گو با روزنامه سراسری جام جم:

قیام سید الشهدا(ع)الگوی جهاد تبیین

«تبیین» اصطلاحی است برخاسته از مفاهیم دینی که ریشه  در مباحث اعتقادی مسلمین دارد. از روش تبلیغی پیامبر اکرم ص گرفته تا سخنان به جا مانده از امام علی(ع) در نهج البلاغه این مفهوم را در خود دارد. بر همین اساس رهبر معظم انقلاب اسلامی بار ها در سالهای گذشته از جهاد تبیین در سخنان خود استفاده کرده و از اهمیت و ضرورت آن در پیشبرد اهداف اسلام و انقلاب اسلامی سخن گفته اند. شاید به جرأت بتوان گفت قیام حسینی بارزترین نمونه تاریخی و عینی از جهاد تبیین است به عبارت دیگر مبنای نهضت حسین بن علی(ع) تبیین بود:«امام حسین را فقط به جنگ روز عاشورا نباید شناخت؛ آن یک بخش از جهاد امام حسین است. به تبیین او، امر به معروف او، نهی از منکر او، توضیح مسائل گوناگون در منی و عرفات، خطاب به علما و نخبگان باید شناخت.» ۱۳۸۸/۰۵/۰۵ بنابراین «جهاد فقط شمشیر گرفتن و جنگ کردن در میدان قتال نیست؛ جهاد شامل جهاد فکری، جهاد عملی، جهاد تبیینی و تبلیغی و جهاد مالی است.» ۱۳۹۵/۰۲/۲۹
رمز گشایی از اهمیت تبیین و جهاد تبیین در سیره امام حسین(ع) و تاثیری که در شکل گیری قیام عاشورا داشته است می تواند علاوه بر پرده برداری از فلسفه قیام عاشورا ما را در مسیری که برای حفظ آرمانهای سید الشهدا(ع) پیش رو داریم از اغواگری و گمراهی برهاند. حجت الاسلام دکترغلامرضا بهروزی لک، عضوهیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در گفت وگوی پیش رو از نقش و جایگاه جهاد تبیین در شکل گیری نهضت حسینی و تداوم آن گفت.
غلام رضا بهروزی لک، فارغ التحصیل مقطع دکتری علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس در سال 1384 و دانش آموخته سطح 4 کلام اسلامی حوزه علمیه قم است. او علاوه بر تدریس در حوزه و دانشگاه، چندین اثر علمی در حوزه اندیشه سیاسی اسلام به رشته تحریر در آورده و به پژوهش در این حوزه می پردازد. ایشان از سال 1397 دارای رتبه استاد تمامی در گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم ع قم می باشد.

جهاد 250 ساله

برای روشن شدن موضوع ابتدا باید مفهوم جهاد را از منظر اندیشه دینی تعریف نماییم؛ جهاد یعنی تلاش برای رسیدن به یک هدف متعالی. از آنجا که انبیای الهی همواره مقصود و غایتی الهی برای فعالیت‌های خود داشته‌اند همه فعالیت آنان را می‌توان جهاد نامید. در اسلام جهاد به صورت های مختلفی مطرح شده است؛ و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا که مفهوم جهاد برای رسیدن به حقیقت را مطرح می کند
شکل دیگری از جهاد، مقابله با دشمنان در قالب جنگ و نبرد و یا جهاد و جنگ برای تبیین و برای دفاع از آرمان های اسلامی است.
خداوند متعال در آیه ۵۲ سوره فرقان از جهاد کبیر یاد کرده است؛ ای پیامبر! از کافران تبعیت نکن و با آنان به وسیله قرآن کریم جهاد کبیر انجام ده.
یکی دیگر از مفاهیمی که در آموزه های دینی و قرآن آمده است،نذیر است. در آیه 51 سوره فرقان آمده است؛ اگر می خواستیم در هر قریه ای نذیری را ارسال می کردیم. ارسال نذیر یعنی فرستادن انذار دهنده و بیان کننده حقیقت برای کسانی که قصد انکار دارند. نذیر و بشیر دو صفت رسولان الهی بوده است. طبعا نذیر و بشیر با هم پیوند کلیدی دارند.
در روز غدیر خم زمانی که آیه الیوم اکملت لکم دینکم ‌و اتممت علیکم نعمتی نازل شد، پیامبر خاتم(ص) اسلام کامل را بر اساس فرمان الهی ابلاغ و به دستور الهی اسلام کامل را به ما عرضه فرمود. اما برای تحقق عملی و تفصیلی این اکمال دین لازم بود که امامان معصوم ع در دوران پس از رسالت تلاش و جهاد مضاعفی داشته باشند. از این دوران می توانیم به عنوان جهاد ۲۵۰ ساله امامان معصوم(ع) یاد کنیم.
دوران رسالت 23 ساله پیامبر(ص) فرصت کافی برای تبیین تفصیلی تمامی آموزه های اسلامی فراهم نمی‌ساخت و لازم بود بعد از پیامبر، قرآن کریم که حاوی علم اولین و آخرین است توسط معلمان و مفسران معصوم و صاحب تأویل تبیین شود. بر این اساس است که طبق حدیث ثقلین قرآن و مفسر آن یعنی عترت پیامبر اکرم ص تا روز قیامت از همدیگر جدایی ناپذیرند.

امام علی(ع)، آغازگر جهاد تبیین

آغازگر این تأویل و تبیین امیرالمومنین علی(ع) است. بدین جهت، پیامبراکرم(ص) خود را مدینه العلم و امام علی ع را باب مدینه العلم دانستند. یعنی علی(ع)،به عنوان دروازه علم قرآنی پیامبر اکرم ص معرّف و مبین قرآن کریم است. رسول خاتم(ص) در حدیث دیگری خطاب به امام علی می‌فرمایند:یا علی! من با این مشرکین برای اثبات و اصل اسلام و نزول قرآن کریم جنگیدم و با شما در راه تأویل قرآن کریم خواهند جنگید. این مبنای اعتقادی ما در قرآن کریم است که اکمال دین با تبیین دین به وسیله وصی پیامبر ص پیوند خورده است.
حوادث بعد از رحت پیامبر  اسلام ص تحولاتی را رقم زد که تبیین کننده آموزه های وحیانی قرآن کریم و تعالیم پیامبر(ص)به حاشیه رفت و آنچنان شد که باب علم نبی مورد هجمه قرار گرفت، خانه نشین شد و حتی بعد از شهادت به دست شقی ترین فرد مورد لعن و نفرین قرار گرفت. این وضعیت جامعه سال چهلم قمری است که شهادت امیرالمومنین در آن رخ داده است. گویا دشمنان و کسانی که به نوعی حاضر نبودند اصل دین در جامعه اسلامی تحقق پیدا کند، می‌خواستند با حاشیه بردن تبیین کننده معارف قرآنی، اصل دین را  به حاشیه برده و دین را تحریف کنند.

امام حسین ع؛ امتداد جهاد تبیین و چراغ هدایت

  در این مقطع می توانیم واقعه عاشورا را تحلیل کنیم. در اثر اختلافاتی که وجود داشت دین در معرض تحریف بنیادی قرار گرفت و لازم بود تا جهاد تبیین به صورت اساسی صورت بگیرد. امام علی ع باب علم نبی بود،اما دشمنان سعی در منزوی ساختن و خاموشی نور مبین وحی داشتند.بعد از 20 سال از شهادت امام علی ع ضرورت داشت تا در مسابل این انحرافات اقدام جهادی جدی صورت پذیرد.
وقتی باب علم نبی ع حاشیه رفت،برای احیای علم نبی و دروازه آن نیاز بود تا پرچم و چراغ هدایتی بر مسیر این دروازه علم نبی نصب شود. اینجاست که امام حسین ع چراغ هدایت و کشتی نجات برای رهنمایی امت اسلامی به علم پیامبر از طریق باب علم نبی ص می گردد تا مسیر و اصل دین گم نشود. ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه. اگر به ماهیت قیام اباعبدالله(ع) نگاه کنیم، خواهیم دید که آن حضرت در راستای تبیین دین حق اقدام به جهاد تبیین کرده و اعلام نمودند؛ الاترون ان الحق لا یعمل به ان الباطل لا یتناهی عنه؛ آیا نمى بینید که به حق عمل نمى شود و از باطل نهى نمى شود؟

امام حسین(ع) در بیان فلسفه قیام خود می فرماید: انی لم اخرج اشرا و لا بطـرا و لا مفسدا و لا ظالما و انما خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدی؛ من برای جاه طلبی و کام جویی و آشوبگری و ستمگری قیام نکردم، بلکه برای اصلاح در کار امت جدم قیام کردم.  
  اصلاح در راستای جهاد برای تبیین دین حق صورت گرفته است. اصلاح زمانی است که انحرافاتی در دین رخ داده است و لازم است که انحرافات و پیرایه ها از بین برود. از این جهت امام حسین مُصلح و اصلاح گر نامیده می شود. به بیان دیگر جهاد تبیین امام حسین (ع) جهادی اساسی و کلیدی است. شاید به همین دلیل است که پیامبر می فرماید: ان الحسین منی و انا من الحسین.
پیامبر اصل اسلام را بیان فرمود و علی(ع) دروازه ای برای تبیین معارف آن بود، لکن بقای اسلام به دست امام حسین(ع) صورت گرفت و این معنای همان روایت معروف نبوی است که فرمودند: حسین منی و انا من حسین. زیرا اساس دین اسلام با آن چراغ هدایتی که سید الشهدا برافروخت، حفظ شد. حسین(ع) چراغ هدایت و کشتی نجات برای سراسر تاریخ است، حسین(ع) جهادگر تبیین و اصلاح دین شناخته می شود. اگر قیام حسینی نبود از دین اسلام چیزی باقی نمی ماند. اگر چراغ هدایت و کشتی نجات اسلام نبود، ما نمی توانستیم به دروازه علم نبی ص برسیم و وارد شهر علم نبی بشویم. از این نظر قیام اباعبدالله الحسین(ع) مصداق برتر جهاد کبیر برای احیا و تبیین دین حق بوده است.

وامدار جهاد تبیین امام حسین علیه السلام هستیم

اینکه امروز ما در رثای حسین(ع) عزاداری می کنیم به این دلیل است که اگر او نبود دین اسلام سالم به دست ما نمی رسید. ما وامدار سیدالشهدا(ع) هستیم. اگر اباعبدالله(ع) نبودند حدیث امام صادق و امام باقر(ع) در قالب نهضت علمی به ما نمی رسید. از امام صادق(ع) سوال شد که شما امامان مگر همگی کشتی نجات و چراغ هدایت نیستید؟ فرمود: همه ما کشتی نجات هستیم اما کشتی امام حسین اسرع و اوسع است. بدین خاطر ما به نوع وامدار جهاد تبیینی هستیم که امام حسین(ع) در آن مقطع تاریخی ایجاد کردند و برای ما الگو ساز شدند‌. امروزه کسانی که می خواهند جهاد تبیین کنند باید حتما از اباعبدالله(ع)الگوگیری بکنند.

امام مهدی(عج) تحقق بخش کامل جهاد تبیین با خونخواهی اباعبدالله(ع)

خونخواهی اباعبدالله توسط امام مهدی عج فقط به این نیست که یک خونی ریخته شده و بخواهند انتقام بگیرند بلکه اینجا خونخواهی به معنای خونخواهی اعتقادی و احیای دین حق و دین درست است. به این خاطر است که پرچم های امام مهدی هم یا لثارات الحسین است و جالب اینجاست که امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف که خودشان را در نخستین سخنرانی در کنار کعبه میخواهند معرفی کنند، با جدشان اباعبدالله ع معرفی می کنند. یا اهل العالم ان جدی الحسین قتلوه عطشانا سحقوه عدوانا؛ این مضامین را در اولین سخنرانی امام مهدی داریم.

وجوه الگویی جهاد تبیین امام حسین ع برای جامعه امروز

امام حسین(ع) و یارانش با دفاع ااز اسلام حقیقی و حقیقت ناب اسلام و جهاد تبیین برای ما الگوی برجسته ای ساختند که لازم است با شناخت درست ماهیت قیامشان در راستای جهاد تبیین امروز نیز در مقابل انحرافات و توطیه ها علیه اسلام ناب و حقیقت دین ایستادگی نماییم. مجدد باید تلاش کنیم به توصیه قرآن کریم در آیه 52 سوره فرقان و با تاسی به الگوی ابا عبدالله ع در این زمینه جهاد کبیری برای تبیین دین حق بنماییم. اینک ما مخاطب این آیه هستیم که ای مردم جهان از مشرکان، منحرفان و کافرانی که در صدد از بین بردن آیات الهی هستند، اطاعت نکنید و با تمسک به قرآن و قرین آن یعنی الگوی امام حسین ع جهاد کبیر تبیین نماییم. جهاد کبیر با قرآن بدون تمسک به شریک قرآن، یعنی سنت و سیره جهاد تبیین معصومین ع بویژه امام حسین ع ممکن نخواهد بود.

منبع: روزنامه سراسری جام جم